Dünya çapında salgınla mücadeleyle geçilen ve “Büyük Duruş”un yaşandığı 2020’de, küresel çapta kurum ve kuruluşlar ekonomileri desteklemek amacıyla tüm imkan ve olanakları mobilize ederken, merkez bankaları da 207 defa faiz indirdi.
Kişilerden şirketlere kadar ekonominin en temel birimlerinin etkilendiği, ülkelerin sınır kapılarını kapattığı ve yeni bir ekonomik dönemi başlatan Covid-19 salgını kaynaklı kriz, 1930 yıllarındaki Büyük Buhran ve 2008 yılındaki Büyük Durgunluk’tan sonra 2020 yılı, Büyük Duruş olarak nitelendirildi.
Dünyada böylesi görülmemiş bir virüs salgını sebebiyle oluşan belirsizlik ortamı, likiditeye olan ihtiyacı artırdı. Merkez bankaları bu ihtiyaca cevaben kamu otoriteleri ile birlikte koordineli bir şekilde adım atarak finansal piyasaları ve reel ekonomiyi desteklemeye çaba gösterdi.
Bahsi geçen süreç içerisinde, merkez bankalarının 2008 finansal kriz zamanında tecrübe ettiği geleneksel olmayan genişleyici para politikaları ve tarihi düşük faiz politikaları tekrar devreye alınırken, eylemlerde yine başı ABD Merkez Bankası’nın çektiği gözlemlendi.
Amerika’da ilk vakanın tespit edilmesinden sonra kolları sıvayan Fed, martın başında, 2008 küresel ekonomik krizinden sonra ilk defa plansız toplanarak politika faizini 50 baz puan azalttı. Fed’in, bu kararında 12 gün sonra tekrar faiz indirimine gidildi ve politika faizini %0 ila 0,25 aralığına çekti.
Fed’i birçok merkez bankası izlerken, bu şekilde seneler sonra tekrar dünya çapında düşük faiz dönemi başlatıldı.
Senenin başlarında Türkiye’nin yanında Kuzey Makedonya, Güney Afrika, Malezya, Kenya, Arjantin, Ukrayna, Sri Lanka ve Azerbaycan dahil 9 farklı ülke 25 ve 200 baz puan arasında faiz indirimi yaptı.
Şubata bakıldığında, Türkiye’nin de dahil olduğu 13 farklı ülke faizlerde indirime gitti. Tayland, İzlanda, Brezilya, Filipinler, Rusya, Belarus, Arjantin, Meksika, Namibya, Endonezya ve Gambiya’nın dışında salgının zirveyi gördüğü Çin de bu dönem içerisinde faiz indiren ülkeler arasında yerini aldı.
Salgının çoğu ülkede rastlandığı ve sınır kapılarının kapatılmaya başlandığı marta bakıldığında; ABD, İngiltere, Avustralya, Bahreyn, Şili, Çekya, Hong Kong, İzlanda , Ürdün , Kuveyt, Makao , Moldova, Norveç, Pakistan ve Suudi Arabistan 2, Kanada ve Paraguay 3 defa faiz indirimi yaptı.
Diğer taraftan; Türkiye, Arnavutluk, Ermenistan, Arjantin, Kolombiya, Brezilya’nın da içinde bulunduğu 30’a yakın ülkede bir defa faiz indirimi yapıldı.
Bu şekilde geçtiğimiz senenin mart ayında dünyadaki 54 merkez bankası, 73 defa faizi kullanarak ekonomiyi desteklemek için çabaladı. Bu gerçekleşmeler ile sene genelinde en çok faiz indirimi yapılan ay mart ayı kabul edildi.
Geçtiğimiz sene dünya çapında birden fazla ülke için salgının zirve seviyesinin gözlemlendiği ay olarak literatüre geçen nisanda, merkez bankaları faiz indirmeye devam etti.
Nisanda Türkiye, Ermenistan, Botsvana ve Çin’in da içinde olduğu 27 ülkenin merkez bankası faiz indirimi yaptı.
Mayısa bakıldığında; Malezya, Brezilya, Kolombiya’nın da içinde bulunduğu 22 merkez bankası söz konusu faiz indirimine başvuru yaptı.
Merkez bankalarının haziran faaliyetleri incelendiğinde ise 19 defa faiz düşürüldüğü gözlemlendi. Bu noktada eylem alan merkez bankaları sırasıyla; Uganda, Sırbistan, Ukrayna, Ermenistan, Fas, Namibya, Brezilya, Mozambik, Endonezya, Rusya, Azerbaycan, Belarus, Paraguay, Macaristan, Gürcistan, Filipinler, Pakistan, Meksika ve Kolombiya oldu.
Normalleşme sürecinin hızlandığı 2020 yılının yaz ayları bakımından birden fazla merkez bankasının faiz indirimi kullanmada artık manevra alanının olmadığı, bu sebeple faaliyetlerin düştüğü gözlemlendi. Bu nedenle temmuzda 10, ağustosta 8 ve eylülde 11 merkez bankası faizi düşürdü.
Malezya, Sri Lanka, Endonezya, Kazakistan, Macaristan, Güney Afrika, Rusya, Tacikistan, Azerbaycan ve Kolombiya temmuz ayında, Gürcistan, Brezilya, Romanya, Moldova, Meksika, Namibya, Zambiya ve Kolombiya ağustos ayında, Dominik Cumhuriyeti, Moldova, Özbekistan, Moğolistan, Ermenistan, Azerbaycan, Nijerya, Mısır, Meksika, Kolombiya ve Vietnam eylülde faiz indirimine giden ülkeler oldu.
Diğer yandan, Türkiye’de geçen sene ilk faiz yükseltmenin yapıldığı ay da eylül oldu. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın200 baz puanlık faiz artırımı ile birlikte politika faizi %8,25’ten %10,25’e artış gösterdi.
Geçtiğimiz senenin son aylarına girildiğinde, faiz indirimi döngüsü bakımından artık faaliyetlerin mühim ölçüde yavaş olması, az sayıda ülkenin bu vasıtayı kullanması dikkati çekti. Diğer yandan, Türkiye, Arjantin ve Ermenistan’ın faizi yükselttiği gözlendi.
Süratlenen aşı çalışmalarına yönelik iyimserlik ile salgında ikinci dalga kaygıları arasında denge bulmaya çalışan merkez bankası yönetimleri, ekimde 4, kasımda 8 ve aralıkta 2 kez faizi düşürdü.
Tunus, Botsvana ve Arjantin ekim ayında, Avustralya, Moldova, Malavi, Mısır, İzlanda, Endonezya, Filipinler ve Moğolistan kasım ayında, Sırbistan ile Azerbaycan aralık ayında faiz indirimine gitti.
Geçtiğimiz sene Kolombiya 7; Arjantin ve Meksika 6; Türkiye, Pakistan, Paraguay, Brezilya, Filipinler, Nambiya, Azerbaycan, Moldova, Endonezya, Güney Afrika, Sri Lanka ve İzlanda 5; Rusya , Sırbistan, Ukrayna, Moğolistan, Sırbistan, Ermenistan ve Malezya 4; Avustralya, Belarus, Kanada, Kenya, Çekya, Mısır, Vietnam, Kuzey Makedonya, Polonya, Gürcistan, Norveç, Romanya ve Tayland 3; Dominik Cumhuriyeti, Botsvana, Bahreyn , Şili , Çin , Gambiya , Hong Kong , Macaristan , Hindistan , Ürdün , Kazakistan , Kuveyt , Makao, Mauritius, Fas, Mozambik, Nijerya , Peru , Suudi Arabistan , Güney Kore , Tacikistan, Tunus , Uganda , İngiltere , ABD , Özbekistan ve Zambiya 2 defa faiz indiriminde bulundu.
Böylelikle geçen sene merkez bankasından en fazla faiz indirim aksiyonu alan Kolombiya ülkesidir.
Alınan aksiyonların büyüklüğü görünümünden ise Arjantin Merkez Bankası başı çekti. Sene süresince toplam 6 defa faiz düşüren banka, politika faizini toplamda 1.400 baz puan düşürerek yüzde 48’den yüzde 36’ya çekti.
Geçtiğimiz sene bir kez faiz indirenlerle beraberinde merkez bankaları, toplamda 207 defa faiz indirimi yapmış oldu.
